Policja ma prawo zatrzymać osobę ujętą na gorącym uczynku popełnienia wykroczenia lub bezpośrednio potem.
Istnieją dwie podstawy zatrzymania – możliwość zastosowania postępowania przyśpieszonego bądź brak możliwości ustalenia tożsamości osoby zatrzymanej (np. gdy sprawca nie posiada dokumentów pozwalających na ustalenie danych dotyczących jego osoby, bądź też okazane dokumenty wzbudzają wątpliwość co do jego wiarygodności).
Zatrzymany ma prawo się dowiedzieć, jakie są przyczyny jego zatrzymania. Funkcjonariusz ma obowiązek udzielić mu tej informacji niezwłocznie. Oznacza to, iż zatrzymany ma do niej prawo już w momencie zatrzymania. Według doktryny może to też nastąpić dopiero w trakcie przesłuchania, czyli w praktyce do paru godzin po zatrzymaniu. Zatrzymany ma także prawo do informacji na temat przysługujących mu uprawnień. Obejmuje to obowiązek wskazania prawa żądania umożliwienia nawiązania w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, zawiadomienia osoby najbliższej oraz pracodawcy o zatrzymaniu, prawa wniesienia zażalenia do sądu na zatrzymanie. Brak pouczenia nie może wywołać ujemnych skutków dla osoby, której dotyczy. Zatrzymanego należy również w momencie zatrzymania wysłuchać.
Z zatrzymania sporządzany jest protokół, którego odpis doręcza się zatrzymanemu za pokwitowaniem (w protokole należy podać imię i nazwisko oraz funkcję osoby, która dokonuje zatrzymania, imię i nazwisko zatrzymanego, a w razie niemożności ustalenia tożsamości – rysopis osoby oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z określeniem wykroczenia, w związku z którym została zatrzymana; należy również zapisać złożone przez zatrzymanego oświadczenia i zaznaczyć udzielenie informacji o przysługujących prawach).
Zatrzymany może zażądać, aby o jego zatrzymaniu zawiadomiono osobę najbliższą oraz pracodawcę (z wyjątkiem zatrzymania żołnierza – wtedy niezwłocznie zawiadamia się dowódcę jednostki wojskowej, nawet gdy zatrzymany tego nie żąda).
W sytuacji, gdy zatrzymany jest obywatelem państwa obcego należy, na jego prośbę, umożliwić mu nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z właściwym urzędem konsularnym lub przedstawicielstwem dyplomatycznym. W przypadku, gdy zatrzymana osoba nie posiada żadnego obywatelstwa, należy jej umożliwić kontakt z przedstawicielem państwa, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania.
Zatrzymanemu należy na jego żądanie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym oraz zapewnić możliwość bezpośredniej z nim rozmowy. Zatrzymujący może jednak zastrzec, iż będzie przy niej obecny.
Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić w dwóch przypadkach:
– gdy ustanie przyczyna zatrzymania
– z upływem czasu zatrzymania.
Czas zatrzymania osoby liczy się od chwili jej ujęcia. Nie może przekroczyć 24 godzin. Jeżeli jednak w stosunku do osoby zatrzymanej istnieją podstawy do zastosowania postępowania przyśpieszonego czas zatrzymania nie może przekroczyć 48 godzin.
Osobie zatrzymanej przysługuje zażalenie na zatrzymanie do sądu. W zażaleniu zatrzymany może domagać się zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania. Zażalenie zostaje przekazane niezwłocznie sądowi rejonowemu miejsca zatrzymania, który również niezwłocznie je rozpoznaje (według doktryny słowo niezwłocznie oznacza, iż zażalenie powinno być natychmiast jak to jest możliwe, nie później jednak niż przed upływem maksymalnego okresu zatrzymania). W sytuacji, gdy zatrzymany, który złożył zażalenie, przebywa już na wolności, jak również w sytuacji, gdy sam zatrzymany składa zażalenie dopiero po zwolnieniu, zażalenie na zatrzymanie nadal jest aktualne i sąd ma obowiązek je rozpoznać (uchwała SN z 4 lipca 1991 r., WZP 1/91).
W przypadku uznania zatrzymania za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanemu przysługuje odszkodowanie.
